इशारों को अगर समझो...

या दोन फुलांनी हिंदी सिनेमामध्ये मोठी भूमिका बजावलेली आहे. साठच्या दशकात जेव्हा हिंदी सिनेमा आजच्या इतका 'खुलला' नव्हता. त्यावेळी प्रेमाचे प्रसंग खुलवण्याची मोठी जबाबदारी या दोन फुलांनी पार पाडली. ही दोन फुलं पडद्यावर आली म्हणजे हिरो-हिरोईन काय करत असतील, याचा प्रत्येकानं आपापल्या बुद्धीप्रमाणे अंदाज लावायचा. एकंदरीतच प्रेक्षकांच्या बुद्धीला चालना देण्याचं काम त्या काळातल्या हिंदी सिनेमानं केलं, असं म्हटलं तरी चालेल.
हिरो हिरोईन बागभर नाचत गाणी म्हणायचे. पण प्रेमाला पुढे नेण्यासाठी बागेतल्या याच दोन फुलांचा आधार घ्यावा लागायचा. फुलं ही प्रेमाचं प्रतिक आहेत. गुलाबाचं एक फुल देऊन हिरोईनला प्रपोज करणं, हे तर आपण अनेकदा पडद्यावर काय प्रत्यक्षातही पाहिलेलं. अनेकांनी तसं केलंही असेल.
ते जाऊ द्या. मूळ मुद्यावर येऊयात. फुलातून जसा प्रेमाचा इशारा सूज्ञ प्रेक्षकांना मिळतो तसाच इशारा गरम पाण्याच्या पातेल्यातूनही मिळायचा. आलं का लक्षात. जुन्या सिनेमात गरोदर हिरोईनची हॉस्पिटलमध्ये डिलिव्हरी व्हायची नाही. मग तो सिन असा असायचा, रात्रीचा अंधार आणि घराबाहेर ताटकळत बसलेले लोक. त्याचवेळी दरवाजा उघडतो एक महिला लगबगीनं बाहेर येते आणि गरम पाण्याचं पातेलं घेऊन आत जाते. काहीच वेळात बाळाचा रडण्याचा आवाज येतो. मग हिरो, हिरोचे आई-वडील खूश होतात. मिठाई वाटली जाते. गरम पाण्याचं पातेलं पाहिलं की, त्या काळातल्या सूज्ञ प्रेक्षकांना पुढे काय होणार याचा अंदाज यायचा. 
ऐंशीच्या दशकात दूरदर्शन ही एकमेव वाहिनी घरोघरी पाहिली जायची. त्यावेळी आठवड्यातून एकदा रविवारी हिंदी सिनेमा दाखवला जायचा. मनोरंजनाचं एकमेव साधन असल्यानं हिंदी सिनेमानं शिकवलेला हा सूज्ञपणा माझ्या अंगी आला. अर्थात त्याकाळी दूरदर्शनवर सिनेमा पाहिलेल्या सगळ्यांनाच हा सूज्ञपणा प्राप्त झाला.
सांकेतिक फुलांप्रमाणेच खऱ्या फुलांनीही हिंदी सिनेमाचा पडदा चांगलाच खुलवला. सिलसिला सिनेमात अमिताभ आणि रेखाच्या सोबतीला असलेल्या फुलांनी सजलेला फुलांचा 'सिलसिला' रसिक प्रेक्षकांच्या हृदयात जीवंत आहे. दिलवाले दुल्हनिया ले जायेंगे, सिनेमातली पिवळी फुलं ऑल टाईम हिट आहेत. 
साठच्या दशकात प्रेमासाठी फुलांचा आधार घ्यावा लागला. नंतरच्या काळात हिरो-हिरोईन 'खुलत' गेले. त्यामुळे सांकेतिक भाषेची गरजच राहिली नाही. परिणामी इशाऱ्यांची ती भाषा आता इतिहासजमा झालीय.
#संगो